Emeryturę w Norwegii można otrzymywać z wielu źródeł, nie tylko bezpośrednio z NAV. Coraz więcej emerytów łączy ze sobą różne świadczenia, dzięki czemu osiąga po zakończeniu kariery zawodowej wyższe wpływy.
System emerytalny w Norwegii jest prosty tylko z pozoru. OTP, AFP, IPS – te wszystkie skróty nie są łatwe do odszyfrowania nawet dla osób obeznanych z miejscowymi przepisami. Warto się jednak nimi zainteresować, bo będą miały w przyszłości duże znaczenie. Przeciętne świadczenia emerytalne wielu pracowników zagranicznych odbiegają daleko od średniej w Norwegii. Główna przyczyna tego faktu to mniejszy staż pracy migrantów zarobkowych od miejscowych, większość przyjezdnych nie ma możliwości przepracowania 40 lat. Przyczyna dodatkowa to brak wiedzy o alternatywnych sposobach odkładania na emeryturę. Kiedy przychodzi czas na wypłatę zgromadzonych środków, na zmiany jest już za późno.
Trzy filary
Generalnie system emerytalny w Norwegii składa się z trzech podstawowych filarów.
Pierwszy, czyli podstawowy, to emerytura z Folketrygden, czyli norweskiego odpowiednika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest w całości wypłacana przez NAV po osiągnięciu wieku emerytalnego. Aby mieć pełną stawkę świadczenia, należy być członkiem norweskiego systemu przez co najmniej 40 lat.
Drugi to emerytura od pracodawcy, czyli z funduszu OTP. Ten filar określa się jako Obligatorisk Tjenestepensjon. Więcej na ten temat możesz przeczytać w artykule „Obowiązkowa Emerytura Pracownicza OTP„. Jest ona odkładana z dochodów przeznaczonych na dany fundusz. Minimalna kwota, jaka może być pobierana, wynosi 2% wynagrodzenia brutto. Pracodawca ma obowiązek stworzenia takiego funduszu dla wszystkich pracowników. Pracodawca powinien przedstawić pracownikowi umowę podpisaną z konkretnym funduszem.
Trzeci filar emerytalny stanowią oszczędności emerytalne w IPS, czyli składki dobrowolne. Jest to prywatne ubezpieczenie w ramach funduszu emerytalnego. Aby uzyskać świadczenie z tego źródła, trzeba najpierw podpisać stosowną umowę z danym funduszem. Następnie należy składać tam część dochodów z pracy. Odkładane w ten sposób składki dają odpis podatkowy. Odłożone składki mogą zostają wypłacone po ukończeniu stosownego wieku. W przypadku śmierci beneficjenta są dziedziczone przez jego spadkobierców.
AFP jako wcześniejsza emerytura i dodatek
Avtalefestet pensjon, w skrócie AFP, kiedyś było wcześniejszą emeryturą, obecnie może być dożywotnim dodatkiem do świadczenia wynikającego z racji przepracowanych lat. Wypłacana bywa w tych przedsiębiorstwach, gdzie obowiązują stosowne umowy związkowe, tak zwane układy zbiorowe. Jako wcześniejsza emerytura przeznaczona jest dla pracowników w wieku od 62 do 67 lat.
W sektorze publicznym, czyli dla pracowników zatrudnionych na posadach państwowych, na przykład w agencjach państwowych, gminach czy administracji regionalnej, o AFP mogą się starać osoby urodzone przed rokiem 1963. W sektorze prywatnym to rozwiązanie dotyczy tylko pracowników firm posiadających program AFP. Szczegółowe zasady są dosyć skomplikowane, szczególnie w sektorze prywatnym – w danej firmie trzeba przepracować odpowiednią liczbę lat i nie można łączyć tego typu emerytury z niektórymi świadczeniami.
Łączenie emerytury z NAV i AFP
Obecnie już ponad 100 000 osób w Norwegii otrzymuje emeryturę z NAV z racji osiągniętego wieku (alderspensjon) i jednocześnie pobiera AFP. Ze statystyk NAV wynika, że przeciętna emerytura z NAV wynosi w tej grupie 26 500 NOK, zaś emerytura AFP 5700 NOK. Dodatkowo beneficjenci mogą otrzymywać składki z OTP, czyli funduszu z którym podpisał im umowę pracodawca.
Jeszcze kilka lat te dwa świadczenia – emerytura z NAV z racji wieku oraz AFP – wykluczały się nawzajem. Od 2011 r. łączenie AFP i emerytury z NAV jest możliwe dla osób z sektora prywatnego. Umowy zbiorowe zakładu określają konkretne warunki uczestnictwa i wypłat. Pracownicy sektora prywatnego otrzymują AFP już nie tylko w przypadku całkowitej lub częściowej rezygnacji z pracy po 62 roku życia, ale jako stały, dożywotni dodatek.
Na razie w sektorze publicznym AFP pozostaje tylko jako wcześniejsza emerytura przeznaczona dla osób w wieku 62-67. W 2025 r. system AFP dla pracowników na państwowych posadach ma zostać zreorganizowany. Stanie się wtedy taki sam, jak obecnie w sektorze prywatnym, czyli będzie pozwalał na jednoczesne pobieranie środków z AFP oraz emerytury osiągniętej z racji wieku.
Emerytura z OTP
W sprawie emerytur w Norwegii warto jeszcze wiedzieć o obligatorisk tjenestepensjon (OTP). Zdecydowana większość pracodawców w Norwegii ma obowiązek utworzyć taki program dla swoich pracowników. Wystarczy, że firma spełnia jeden z trzech warunków podanych w przepisach, czyli w praktyce zatrudnia chociaż jednego pracownika, który nie posiada udziałów w firmie, na 75% etatu.
Kiedy pracodawca ma już obowiązek zapisania pracowników do programu OTP, powinien to zrobić wobec wszystkich powyżej 13-go roku życia i to od pierwszego dnia ich pracy. Firma musi wdrożyć program najpóźniej sześć miesięcy po powstaniu takiego obowiązku i w razie opóźnień zapłacić składki za pracownika wstecz. Przedsiębiorca zyskuje dzięki temu odpis podatkowy, zaś pracownik ma dodatkowe zabezpieczenie na okres emerytury.
Firmy nie zapisujące pracowników do OTP, chociaż posiadają taki obowiązek, ryzykują kary w razie kontroli. W przypadku kontroli pracodawca musi płacić 250 NOK dziennie za każdego pracownika, który nie został zapisany do trzeciego filaru.
Jeśli nie otrzymałeś od pracodawcy dowodu zapisania cię do OTP, przypomnij mu o dopełnieniu tego obowiązku.
Masz pytania dotyczące emerytury w Norwegii albo chcesz zrobić kalkulację przyszłego świadczenia? Zgłoś się do jednego z naszych biur!
Dodatkowe informacje na ten temat znajdziesz w artykule WAŻNE INFORMACJE DOTYCZĄCE EMERYTURY Z NORWEGII.
