Pytania i odpowiedzi dotyczące pomocy socjalnej w Norwegii.
Zebraliśmy w jednym miejscu najczęściej pojawiające się pytania dotyczące pomocy socjalnej w Norwegii.
1. Na jaką pomoc mogą liczyć samotne matki?
Samotne matki, podobnie jak samotni ojcowie (w Norwegii mówimy o samotnych rodzicach), mogą liczyć na wiele rodzajów pomocy socjalnej. Wśród świadczeń są między innymi:
- overgangsstønad, czyli zasiłek przejściowy;
- stønad til barnetilsyn, czyli praktyczne pokrycie 64% wydatków ponoszonych na dziecko do czasu, aż te ukończy 4-ty rok nauki szkolnej. W wyjątkowych wypadkach zasiłek może zostać przedłużony;
- stønad til skolepenger, czyli pomoc na opłatę wydatków szkolnych, jak na przykład opłata semestralna czy opłata za egzamin ;
- tilleggsstønader, czyli dodatki dla rodzica poszukującego pracy lub pobierającego naukę;
- utvidet barnetrygd, czyli rozszerzony zasiłek rodzinny.
Warto też wspomnieć, że norweski system o wiele skuteczniej niż w Polsce egzekwuje alimenty od tego rodzica, który nie mieszka z dzieckiem. Z tego też powodu wielu norweskich rodziców dzieli po rozwodzie opiekę 50:50. Ten rodzic, który angażuje się czasowo mniej w wychowanie dziecka, jest zobowiązany do stosowego wspierania finansowego drugiego rodzica.
2. Pomoc mieszkaniowa – czy można się starać o wsparcie przy opłacie czynszu?
Bostøtte to specjalny zasiłek mieszkaniowy, który jest formą pomocy socjalnej, skierowanej do osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Z pomocą dodatku mieszkaniowego można pokryć koszty mieszkaniowe w Norwegii, jeśli sami nie jesteśmy w stanie opłacić wszystkich należności.
Dodatek mieszkaniowy w Norwegii dedykowany jest osobom, które ponoszą wysokie koszty utrzymania. Do głównych kryteriów przyznawania zasiłku należy:
– Miejsce zamieszkania na terenie Norwegii,
– Liczba osób tworzących jedno gospodarstwo domowe,
– Rodzaj mieszkania,
– Dochód oraz majątek osób, które żyją w ramach jednego gospodarstwa.
– Wysokość dodatku mieszkaniowego
Kwota zasiłku mieszkaniowego waha się w zależności od dochodów wnioskującego. Otrzymane wsparcie finansowe od państwa można wykorzystać na pokrycie kosztów remontu lub renowacji mieszkania, dostosowanie pomieszczeń, kupno własnego lokum lub refinansowanie kredytu.
3. Czy są jakieś pomoce tymczasowe przy utracie dochodów?
Trudno odpowiedzieć ogólnie, bo wszystko zależy od sytuacji. Norweska pomoc socjalna jest szeroka, a jednocześnie nie dubluje się, to znaczy, jeśli ktoś otrzyma zasiłek dla bezrobotnych, to już raczej nie dodatek mieszkaniowy. Na inną pomoc może liczyć na przykład osoba, która wcześniej miała pracę (zasiłek dla bezrobotnych), na inną student, a jeszcze inną kobieta, która odchodzi od męża uciekając przed przemocą domową.
Jeżeli ktoś jest członkiem systemu ubezpieczeń społecznych, nie ma takiej możliwości, aby wylądował „na ulicy”. Zawsze na którymś z poziomów system będzie miał możliwości go wesprzeć – przyznać pomoc socjalną, dodatek tymczasowy, skierować do tymczasowego centrum kryzysowego itp. I tak mamy na przykład ekonomisk stønad i sosialhjelp, czyli świadczenie przyznawane przez NAV osobom, które nie mogą zapewnić sobie samodzielnego utrzymania w wyniku utraty pracy bądź z innych źródeł dochodu. O wsparcie może ubiegać się każdy, kto znalazł się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Warunkiem przyznania pomocy socjalnej w Norwegii jest stały i legalny pobyt.
Każda kwota pomocy udzielana jest indywidualnie. Zależna jest m.in. od podstawowych warunków niezbędnych do godnego życia. W przypadku økonomisk stønad nie ma żadnych obostrzeń, co do obywatelstwa lub wieku osoby, ubiegającej się o wsparcie.
4. Czy mając kredyt i tracąc dochód można liczyć na wsparcie od państwa?
W takim wypadku przede wszystkich należy skontaktować się z bankiem. Banki w Norwegii są dosyć elastyczne i wiele z nich pozwala na „wzięcie urlopu” od spłaty zadłużenia.
Państwo nie pomoże w spłacie zadłużenia w banku, ale zwykle zapewni inny rodzaj wsparcia, na przykład przyznając zasiłek dla bezrobotnych oraz inną formę pomocy po utracie dochodu.
5. Co, jeśli ktoś jest niewypłacalny?
Po pierwsze, zwykle banki czy inni wierzyciele chcą iść na ugodę. Zamiast unikać dłużników, warto się z nimi umówić na formę spłaty długów.
Jeśli to się nie uda, w Norwegii istnieje prawny status osobistego bankructwa, czyli upadłość konsumencka. Osoba niewypłacalna, czyli taka, która nie może spłacać swoich długów, jest stosunkowo szybko, w porównaniu do polskiego prawa, ogłaszana bankrutem, czyli traci prawo do posiadanych wcześniej dóbr (np. mieszkania czy samochodu). Zwykle to wierzyciel składa wniosek o osobiste bankructwo. Syndyk przejmuje pieczę nad majątkiem dłużnika i spienięża wszystko, co pozwoli spłacić zobowiązania. Prawo nie pozwala zabrać dłużnikowi tego, co niezbędne do przeżycia, na przykład ubrań.
6. Dopłaty do przedszkola, dla kogo, jakie limity?
Warunki uzyskania dofinansowania do przedszkola:
Według obowiązujących w Norwegii przepisów prawa, rodzice dzieci w wieku przedszkolnym mogą liczyć na wsparcie finansowe w postaci dofinansowania do przedszkola. Z tej formy pomocy socjalnej mogą z niego skorzystać rodzice, których dochody zostaną uznane za niskie. W Norwegii dotacje przedszkolne są przekazywane z dochodów danej gminy, dlatego to one decydują, jaka kwota zostanie przeznaczona.
Dofinansowanie do przedszkola w Norwegii jest możliwe na określonych warunkach – zależy ono od progu dochodowego danego gospodarstwa domowego oraz liczby dzieci w rodzinie. Więcej na ten temat można przeczytać w tym ARTYKULE.
7. Na co może liczyć osoba bezrobotna z NAV?
Przede wszystkim należy czytać wszystko, co nas dotyczy na stronie internetowej NAV. Nie tylko wypełniać karty meldunkowe, ale też instrukcje i zakładki, bo jest tam wiele przydatnych informacji. Warto też być w kontakcie ze swoim veilederem i pytać o możliwości kształcenia, praktyk itp. Z naszego doświadczenia wynika, że choć część osób jest zniechęcona po kursach proponowanych przez NAV, inne bardzo go sobie chwalą. Przydaje się, szczególnie kobietom, na przykład kilkanaście godzin pracy z doradcami, którzy pomagają określić swoje słabe i mocne strony na rynku pracy. Znamy też wiele przykładów osób, które po zakończeniu praktyk z NAV np. w hotelu czy banku, otrzymało tam propozycję stałej pracy.
Wśród aktywnych propozycji pomocy z NAV są między innymi: avklaring, oppfølginstiltak, arbeidsretter rehabilitering, arbeidsutrøving, tilskudd til lønnsutgifter, tilrettelegging, varig tilrettelagt arbeid, KVP tilskudd til ekspertbistand, opplæring, jobbklubb czy tilskudd til sommerjobb.
8. Śmierć w rodzinie – zasiłki pogrzebowe, koszta, gdzie, co i jak?
– Gravferdsstønad – zwrot kosztów pogrzebu w Norwegii
Zasiłek pogrzebowy w Norwegii przysługuje w sytuacji, gdy zmarły w chwili śmierci był członkiem norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych. Nie ma znaczenia, czy śmierć nastąpiła w Norwegii, czy w Polsce. Co istotne, świadczenie przysługuje jednocześnie tylko z jednego z krajów EOG. Co to oznacza? Jeśli wypłacono zasiłek np. w Polsce, nie będzie dłużej przysługiwał w Norwegii. Wysokość zasiłku pogrzebowego to 24 734 NOK. Więcej na ten temat w tym ARTYKULE.
– Renta wdowia (gjenlevendepensjon). Przysługuje, jeśli zmarły małżonek lub partner pracował w Norwegii dłużej niż 5 lat i w tym czasie był członkiem norweskiego systemu ubezpieczeń. Należy się współmałżonkowi lub partnerowi zmarłej osoby w momencie, jeżeli małżeństwo lub związek trwało co najmniej pięć lat licząc wstecz od daty śmierci lub owocem tego związku były dzieci. Świadczenie przysługuje również w przypadku, jeżeli współmałżonek wychowuje dzieci zmarłej osoby z poprzedniego związku. W takiej sytuacji również musi być zachowany minimum pięcioletni okres opieki. Wysokość gjenlevendepensjon uzależniona jest od po pierwsze, od wysokości wypracowanej emerytury przez zmarłego, a po drugie od wysokości zarobków żyjącego współmałżonka.
– jeśli para była ze sobą krócej niż 5 lat, żyjącemu małżonkowi/partnerowi może przysługiwać zasiłek przejściowy (overgangsstønad til gjenlevende ektefelle/partner)
– dodatkowo, jeśli partnerzy mieli dzieci, wdowa otrzymuje rozszerzony zasiłek rodziny (utvided baretrygd). Dla rodziców małych dzieci stønad til barnetilsyn. Kolejne dodatki należą się, jeśli pozostający przy życiu partner poszukuje pracy. Partner powinien być również członkiem norweskiego systemu ubezpieczeń.
9. Czy można otrzymać czasową pomoc socjalną z NAV zanim otrzyma się decyzję o dagpenger?
Zaliczka na poczet zasiłku dla bezrobotnych została wprowadzona w czasie pandemii, gdy z powodu większej niż zwykle ilości wniosków czas oczekiwania na odpowiedź przekraczał 4 tygodnie. Obecnie można korzystać z tej możliwości pomocy socjalnej już tylko wyjątkowo, jeśli czas oczekiwania na rozpatrzenie podania przekroczy 4 tygodnie. Czas oczekiwania na zaliczkę to najwyżej 5 dni, wynosi ona 60% podstawy zasiłku.
10. Niepełnosprawność dzieci – czy Norwegia wspiera rodziców – w jakim zakresie, gdzie szukać pomocy?
Niepełnosprawne dzieci w Norwegii mają szeroki zakres pomocy socjalnej świadczonej na wielu poziomach. Mogą liczyć na specjalną pomoc w szkole (dodatkowy asystent, dostosowanie warunków do potrzeb dziecka, dowóz do szkoły itp.)
W dużej mierze rodzina niepełnosprawnego dziecka (ale też innego członka rodziny) może liczyć na pomoc gminy, w której mieszka. Jedną z form pomocy jest kommunal omsorgsstønad (wcześniej nazywany omsorgslønn), czyli świadczenie pieniężne, jakie gmina wypłaca opiekunowi. W celu otrzymania tego świadczenia należy złożyć stosowny wniosek w swojej gminie.
Gmina zapewnia też inne, bardzo szerokie formy pomocy, w tym na przykład dostosowanie mieszkania do potrzeb chorego czy dodatek mieszkaniowy, a także wsparcie informacyjne o lokalnych stowarzyszeniach, grupach itp., jakie oferują psychologiczne i prawne wsparcie chorym oraz członkom ich rodzin.
Ponadto rodzic może liczyć na pomoc z NAV, w tym między innymi:
Pleiepenger, czyli zasiłek pielęgnacyjny wypłacany przez NAV między innymi na opiekę nad chorym lub niepełnosprawnym dzieckiem.
Pleiepenger może być również wypłacane w przypadku opieki nad chorym członkiem rodziny lub takim, który wymaga opieki w ostatnich dniach życia. Ten ostatni zasiłek nazwany jest pleiepenger i livets sluttfase.
Przepisy unijne regulują, że o zasiłek może się starać osoba zatrudniona u norweskiego pracodawcy nawet, jeśli konieczność opieki zachodzi w Polsce!
Opplæringspenger
Są to środki pieniężne na pokrycie niezbędnego szkolenia opiekunowi dziecka niepełnosprawnego lub chorego z zakresu opieki nad nim. Zasiłek ten pokrywa utratę wynagrodzenia za pracę, gdy rodzice powinni odbyć takowe szkolenie.
Omsorgspenger
Rodzice mogą otrzymać pieniądze na opiekę, aby zostać w domu z dziećmi, gdy szkoły i przedszkola w całym kraju są zamknięte. Jeśli masz jedno lub dwoje dzieci w wieku 12 lat lub młodszych, w 2020 r. ,otrzymasz 20 dni opieki. Pierwsze 3 dni są finansowane przez pracodawcę, pozostałe są równoważone przez pracodawcę, który może ubiegać się o zwrot kosztów od NAV.
Więcej na temat tych form wsparcia można znaleźć w tym ARTYKULE.
11. Utrata zdrowia, niemożność kontynuacji pracy – jak się zabezpieczyć?
Renta zdrowotna w Norwegii
Kiedy dochodzi do trwałej niezdolności do pracy, nie mamy szans na uzyskanie przychodów. W Norwegii można liczyć na uføretrygd, czyli rentę zdrowotną, która jest formą stałego wsparcia finansowego.
Renta w Norwegii zastępuje utracony dochód z pracy osobom, które ze względu na przewlekłą chorobę lub kalectwo nie mogą w pełni lub częściowo wykonywać pracy zawodowej. W Norwegii można pobierać rentę częściową, o ile chory jest zdolny do wykonywania pracy na pewien procent etatu. Świadczenie to stanowi nie więcej niż 66% wcześniejszych zarobków i określane jest jako zasiłek przejściowy.
Renta zdrowotna w Norwegii może w 100% pokrywać całkowity dochód świadczeniobiorcy, jeśli jego zdolność do wykonywania pracy jest całkowicie niemożliwa.
Aby mieć prawo do renty w Norwegii, należy mieć minimum pięcioletnie członkostwo w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych (przed zachorowaniem) i utracić z powodu niezdolności do pracy przynajmniej 50% wcześniejszego dochodu. Świadczenie rentowe z Norwegii można pobierać również w Polsce, jednak w tym celu należy spełnić odpowiednie warunki.
Więcej na ten temat przeczytasz TUTAJ.
12. Gdzie sprawdzić czy pracodawca płaci ubezpieczenie lub składki emeryturę? Co zrobić, jeśli nie płaci?
Swoje składki emerytalne możemy sprawdzić na swoim profilu w NAV. Co więcej, warto to zrobić, aby mieć rozeznanie w swoich finansach i nie być zaskoczonym wysokością odłożonych składek emerytalnych. Jeśli chodzi o ubezpieczenie społeczne, to bardzo rzadko się zdarza, by pracodawca w ogóle nie płacił podatku za pracownika bez jego wiedzy – jeśli pracownik jest zarejestrowany w AA register posiada umowę i wykonuje pracę, to otrzymuje też co miesiąc paski wypłaty, na których może kontrolować wysokość odprowadzonego podatku.
Osobna sprawa to OTP, czyli dodatkowy program emerytalny dla pracowników. Programem emerytalnym OTP muszą być objęci pracownicy, którzy są członkami norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych (folketrygden) przez co najmniej przez 12 miesięcy. Wpisanie pracownika do OTP powinno nastąpić najpóźniej po 6 miesiącach od momentu, kiedy nabiera do niego praw. NA OTP pracodawca powinien odkładać co najmniej 2% zarobków pracownika. Jeśli tego nie robi, sprawę można zgłosić na przykład do lokalnego oddziału Kemner lub państwowej Inspekcji Pracy.
Warto też wiedzieć, że samemu można przystąpić do programu oszczędzania na emeryturę. Daje to nawet odpis podatkowy. W ciągu roku można odłożyć do 40 000 NOK na konto emerytalne w prywatnej firmie ubezpieczeniowej.
13. Ofiary przemocy w rodzinie – pomoc doraźna, gdzie się udać, co zrobić, gdy boimy się o swoje zdrowie i życie?
Po pierwsze, w razie, gdy potrzeba doraźnej pomocy, trzeba zadzwonić na policje, która tego rodzaju zgłoszenia zawsze traktuje poważnie. Zwykle bardzo szybko nakłada ona na dręczyciela zakaz zbliżania się do ofiary.
Po drugie, porozmawiać ze swoim lekarzem rodzinnym. Jednym z jego prawnych obowiązków jest dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne pacjentów, a pomoc dla ofiar przemocy jest w Norwegii wpisana w standard postępowania. Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy. Może doradzić, gdzie udać się po pomoc psychologiczną.
W całej Norwegii istnieje kilkanaście centrów kryzysowych dla ofiar przemocy, gdzie ofiary mogą przez pewien czas uzyskać schronienie.
Kompleksowe informacje na ten temat można znaleźć na stronie internetowej DinVeiUt. Znajduje się tam trzynastostronicowa lista organizacji, telefonów zaufania, rad kryzysowych i miejsc, w jakich ofiara przemocy domowej może uzyskać pomoc.
Osoby pragnące otrzymać pomoc psychologiczną, powinny dzwonić na infolinię dla ofiar przemocy 116 006.
Ofiary przemocy seksualnej mogą się zgłosić do jednego z rozsianych po kraju ośrodków dla ofiar przemocy seksualnej. Centrum udziela natychmiastowej pomocy medycznej, psychologicznej oraz prawnej i to bez względu na fakt, czy ofiara decyduje się na złożenie zawiadomienia na policję. Wykonuje też badania kryminalistyczne w celu zabezpieczenia śladów, udziela pomocy adwokata i to nawet jeśli do napaści doszło dużo wcześniej.
